Mâm ngũ quả trong dịp Tết có ý nghĩa rất quan trọng với bất cứ gia đình nào. Theo từ Hán Việt thì chữ Phúc trong mân ngũ quả chính là ước mong cho gia đình xum họp đông vui, hạnh phúc. Chữ Lộc cầu cho cả nhà được no đủ, chữ Thọ mang tới niềm mong mỏi có được cuộc sống khỏe mạnh. Chữ Khang mang nghĩa an khang tự tại luôn minh mẫn hoạt bát. Và chữ Ninh là mong muốn cho gia đình ấm êm trong cả năm.
Mâm ngũ quả tượng trung cho luật cân bằng âm dương và ngũ hành trong vũ trụ. Với quả xanh mang tính âm và trái chín mang tính dương. Những màu sắc khác nhau của hoa quả tượng trưng cho ngũ hành luân chuyển (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ). Ngoài ra, mâm quả còn là hương vị của cuộc sống mà con người phải trải qua với ngọt, bùi, chua, cay, đắng (ngũ vị, ngũ quả).
Mỗi gia đình sẽ bày mân ngũ quả theo những cách khác nhau. Nhà đơn giản thì chỉ cần 1 nải chuối xanh, quả bưởi hay phật thủ. Xung quanh nải chuối điểm thêm quất vàng và ớt đỏ. Còn những nhà cầu kì thì dùng hoa quả tạo hình rồng phượng đẹp mắt. Dù vậy, quan trọng nhất khi bày mâm ngũ quả vẫn là nên dùng loại trái cây nào? Bày biện ra sao và phải lựa chọn trái cây như thế nào? Nhưng với nhiều người thì những điều trên là lỗi thường mắc phải nhất.
1. Sai lầm khi không hiểu được ý nghĩa của các loại quả
Hầu hết mọi người đều biết mâm ngũ quả nghĩ là bày 5 loại quả tương ứng với 5 màu ngũ hành: đen, đỏ, xanh, trắng, vàng, lần lượt tượng trưng cho Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
Thông thường, mâm ngũ quả của người Bắc không thể thiếu được nải chuối xanh vì nó vừa tượng trung cho hành Mộc lại có ý nghĩa như bàn tay che chở mọi người trong gia đình, mang tới sự sung túc, đùm bọc và gắn kết. Nhưng người Miền Trung và miền Nam lại coi trọng nguyên tắc liên tưởng theo ngữ nghĩa của tên gọi, nên cũng tránh những loại quả có tên “xui xẻo”. Vì vậy, các gia đình miền Trung không chọn quả đu đủ vì tên gọi này phát âm giọng miền Trung nghe gần như “thù đủ”. Người miền Nam lại tránh: Cam (cam chịu), lê (lê lết), sapôchê (chê bai), chuối (chúi nhũi)…
Trong một mâm ngũ quả của người Bắc thường có đủ 5 màu xanh (chuối), vàng (bưởi) – hành Thổ, đỏ (dưa hấu) – Hành Hỏa và những loại quả màu sáng sáng như đào, roi – Hành Kim, còn những quả màu đen, sẫm (mận, hồng xiêm) – Hành Thủy. Trong thực tế, ngũ hành không có ý nghĩa thực tiễn trong tâm linh vì thế việc chọn được quả theo ngũ hành thì tốt nhưng nếu không vẫn có thể chọn quả theo ý nghĩa riêng.
Việc bày thêm một số loại quả thể hiện ý nghĩa riêng thường được người dân phía Nam coi trọng hơn phía Bắc. Mỗi loại quả được quan niệm có ý nghĩa riêng, chẳng hạn, quả lựu thể hiện mong muốn đông con, nhiều cháu; quả đào (thăng tiến), quả táo to, đỏ (phú quý), quả hồng, quả quýt, quả cam canh chín đỏ (mạnh mẽ, thành đạt), quả thanh long (rồng mây gặp hội), quả dưa hấu, quả bưởi căng tròn (hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn), quả trứng gà (lekima – lộc trời), quả sung (sung mãn về sức khỏe, hay tiền bạc), quả đu đủ (đầy đủ thịnh vượng), quả xoài (âm Hán như là “xài”, cầu mong không thiếu thốn)…
Vì vậy, để tốt nhất các gia đình nên chọn lựa, sử dụng các loại quả với ý nghĩa riêng theo mong muốn, ước nguyện của gia chủ, đồng thời đảm bảo được các màu sắc chủ đạo theo Ngũ Hành, vừa có được mâm ngũ quả đẹp, ấm cúng, đem lại cảm giác sung túc.
2. Sai lầm rửa quả sạch sẽ trước khi bày mâm ngũ quả
Ở nhiều gia đình, khi mua quả về thường rửa sạch sẽ cẩn thận để cho quả bóng đẹp trước khi bày biện. Nhưng rửa không đúng cách hoặc ngâm trong nước sẽ khiến quả nhanh héo, thối ở những chỗ bị đọng nước. Vì thế, chỉ cần dùng khăn giấy lau sạch quả, đối với những quả bưởi vỏ bị ố vàng, mốc xanh nên hòa chút nước vôi sạch, thấm vào khăn, lau đều cho vỏ vàng mà vẫn giữ được quả tươi lâu.
3. Sai lầm khi chọn ngay quả chín đẹp để bày
Như thông thường thì mâm ngũ quả sẽ cần có trước 30 Tết , nhiều nhà còn bày biện mâm quả vào sáng hoặc chiều 30 Tết. Do đó nếu không tính tới việc phải bày mâm quả từ ngày 30 Tết tới nhiều ngày sau thì chọn quả chín đẹp sẽ khiến quả nhanh chín, héo, mũm vỏ ngay trong ngày mùng 1, 2. Vì vậy, các gia đình nên chọn những quà già nhưng chưa chín quá như chuối nhất định phải là chuối xanh, các loại quả xoài, mãng cầu, đu đủ, hồng… nên mua quả ương về bày để không bị thối.
Nhiều người rất dễ rơi vào sai lầm trên khi bày biện mâm ngũ quả, vì thế để có thể chuẩn bị cho một ngày Tết nguyên đán đầy đủ tốt lành bạn nên tránh những điều trên.
T.T(Tổng hợp)
